Co powoduje, że lampy eksplodują i jak sobie z tym radzić?

W większości projektorów stosuje się tzw. wysokociśnieniowe żarówki rtęciowe. Żarówki te produkują światło przez wytworzenie łuku elektrycznego między dwiema wolframowymi elektrodami w żarniku, zbudowanym ze szkła kwarcowego, zawierającym płynną rtęć, której ciśnienie podczas pracy żarówki osiąga nawet 200 atm, zaś temp. żarówki wzrasta do ponad 1000°C, więc przy pewnych niekorzystnych warunkach żarnik może eksplodować. Na szczęście projektory są przygotowane na taką ewentualność i skonstruowane są tak, aby wybuch żarówki w żaden sposób nie uszkodził projektora. Niemniej jednak oczywistym pozostaje, że najlepiej takiej eksplozji byłoby po prostu uniknąć.

Co może powodować eksplozję żarówki?

Do wybuchu żarówki dochodzi w większości przypadków z następujących powodów:

Wada produkcyjna żarówki

Szkło z którego zbudowany jest żarnik może mieć wadę w postaci ubytku materiału lub mikroszczeliny. Po zaświeceniu się żarówki znacznie wzrosta ciśnienie w żarniku, którego osłabione miejsce po prostu nie wytrzyma, co spowoduje jego nagłe pękniecie. Do eksplozji z powodu wady konstrukcyjnej dochodzi zazwyczaj już w pierwszych minutach (ew. godzinach) działania nowej lampy. Tak że takie zdarzenie powinno bez problemu podlegać reklamacji. Co więcej, nie powinno do takich sytuacji dochodzić specjalnie często, ponieważ większość producentów lamp testuje swoje produkty przed wypuszczeniem ich na rynek.

Nieprawidłowa instalcja – montowanie żarówki gołymi rękami

Nie należy nigdy dotykać żarówki gołymi dłońmi, szczególnie wrażliwa jest na to wewnętrzna jej część – żarnik i jego bezpośrednia okolica. W miejscu dotknięcia powstaje tłusta plama, która powoduje różnice temperatur na powierzchni żarówki. Z kolei ta różnica temperatur powoduje wewnętrzne napięcia materiału, które mogą być na tyle silne, iż mogą doprowadzić do eksplozji lampy. Do tego typu problemów dochodzi zazwyczaj przy instalacji gołej żarówki w module, dlatego taki montaż zawsze zalecamy wykonywać w rękawiczkach.

Nieoptymalne warunki pracy

Nawet jeśli żarówka nie posiada żadnej wady produkcyjnej, przy codziennym użyciu mogą pojawiać się słabsze miejsca w szkłe żarnika. Dzieje się tak, kiedy projektor używany jest w niekorzystnych warunkach. Możemy wymienić tutaj kilka takich czynników wpływających na skrócenie czasu pracy lampy:

nnieprzerwane lub bardzo częste używanie lampy,
mechaniczne wibracje podłoża, wysoka temperatura,
włączanie projektora przy niskiej temperaturze,
częste włączanie i wyłączanie projektora,
niepozostawienie projektora dostatecznie długo po wyłączeniu, aby lampa mogła się schłodzić

Niedostateczne chłodzenie lampy

Szczególnie jeśli projektor pracuje w zakurzonym i zapraszonym pomieszczeniu może dochodzić do znacznego zanieczyszczenia filtrów a to z kolei powoduje niedostateczne chłodzenie lampy. Projektor powinien wczas wykryć przegrzewanie się lampy i wyłączyć ją, aby mogła się schłodzić. Niestety nie zawsze to zabezpieczenie zadziała i niekiedy przegrzanie lampy spowoduje jej pęknięcie.

Koniec żywotności lampy

Lampy do projektorów nie powinny być używane najdłużej jak tylko się da, wręcz przeciwnie, lampę należy wymienić jak tylko projektor zacznie zgłaszać zbliżający się koniec żywotności żarówki. Nie polecamy także resetowania licznika pracy żarówki, aby móc nadal używać wyświeconą lampę, ponieważ tym zwiększa się ryzyko eksplozji żarówki. W czasie świecenia żarówki dochodzi do defomacji i ubytku materiału na elektrodach, co powoduje stopniowe powiększanie się przerwy między nimi. Z kolei czym większa jest odległość między elektrodami, tym wyższe napięcie należy podać, aby móc wytworzyć i utrzymać łuk elektryczny pomiędzy nimi. Przy końcu żywotności lampy napięcie potrzebne do wytworzenia łuku elektrycznego między elektrodami może być tak wysokie, że balast lampy (urządzenie regulujące napięcie podawane do lampy) po prostu nie zdoła go wytworzyć. Niemniej elektroda startowa nadal będzie starała się rozrzażyć płynną rtęć znajdującą się w żarniku lampy aż do momentu, w którym żarnik nie wytrzyma powstającego wewnątrz ćisnienia i wybuchnie.

Błąd/wada w projektorze

Eksplozję żarówki może także spowodować wada projektora, szczególnie usterka balastu lampy. Ten może w danym momencie podawać do żarówki niewłaściwą wartość napięcia, może też w porę się nie wyłączyć i nie ograniczyć przegrzania żarówki, co może doprowadzić do jej pęknięcia. Jeśli zatem zdażyło się tak, że już kolejna lampa wystrzeliła w projektorze, to jest to znak, że należy udać się ze sprzętem do serwisu, ponieważ z największym prawdopodobieństwem wada skrywa się gdzieś indziej w projektorze – nie w lampie. Najczęstszą przyczyną eksplozji bywa jednak kombinacja kilku przedstawionych faktorów. Za przykład może służyć sytuacja, gdy używamy lampy, która jest już częściowo wyświecona, w projektorze, którym często się manipuluje a który dodatkowo pracuje w zapraszonym, zakurzonym pomieszczeniu – np. w klubie, pubie czy barze.

Jak zapobiec eksplozji żarówki?

Starajcie się Państwo używać projektora zgodnie z przedstawionymi wyżej wskazówkami. Stworzyliśmy ich przejrzyste zestawienie w postaci infografiki 10 porad pozwalających wydłużyć żywotność lampy do projektora.

Pękła mi lampa. Co robić?

Żarnik w żarówce zawiera w sobie niewielką ilość rtęci. Dlatego jeśli lampa pękła (wystrzeliła) należy przenieść projektor do dobrze wietrzonego pomieszczenia. Należy także wywietrzyć pomieszczenie, w którym doszło do uszkodzenia lampy.
Projektor należy pozostawić, by się wychłodził.
Potem należy zdjąć kryt komory lampy, wyjąć moduł w uszkodzoną żarówką i zapakować go do solidnego woreczka lub kartonika, tak aby ostre kawałki szkła nie mogły wydostać się na zewnątrz. Następnie należy dokładnie oczyścić komorę, w której zainstalujemy nową lampę. Każdy nieporządany element w komorze lampy może wpłynąć na skrócenie czasu pracy żarówki.

Jeśli odłamki szkła dostały się także do trudno dostępnych części projektora, z których sami nie umiemy ich wydostać, zalecamy udanie się do specjalistycznego serwisu, w którym projektor zostanie dokładnie wyczyszczony.